CRRC-საქართველოს ანგარიში “მართლმსაჯულების სისტემა საქართველოში – იურიდიული პროფესიის წარმომადგენლების ხედვა” გამოქვეყნდა 2016 წლის 11 ივლისს. ანგარიში დეტალურად აღწერს USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროექტის „კანონის უზენაესობის ხელშეწყობა საქართველოში“ (PROLoG) საბაზისო კვლევის შედეგებს, რომელსაც ახორციელებს აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტი (EWMI). კვლევამ შეაფასა, თუ როგორ ხედავენ მართლმსაჯულების სისტემის შემდეგ ასპექტებს მოსამართლეები, პროკურორები და კერძო, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და იურიდიული დახმარების სამსახურის (LAS) ადვოკატები.
- არის თუ არა მხარეებს შორის ეფექტური ბალანსი სამართალსა და პრაქტიკაში;
- შეუძლიათ თუ არა მოქალაქეებს, მათ შორის უმცირესობებს და სოციალურად დაუცველ ჯგუფებს, ისარგებლონ მართლმსაჯულების სისტემის მიერ შეთავაზებული დაცვით;
- იურიდიული განათლების ხარისხი საქართველოში;
- როგორ მოქმედებენ სხვადასხვა სასამართლო ინსტიტუტები.
კვლევისას გამოიკითხა 310 ადვოკატი (აქედან 204 კერძო ადვოკატი, 49 არასამთავრობო ორგანიზაციის ადვოკატი და 57 იურიდიული დახმარების სამსახურის ადვოკატი), 108 მოსამართლე და 102 პროკურორი. გარდა ამისა, ჩატარდა ნახევრად სტრუქტურირებული ინტერვიუები შვიდ მოსამართლესთან და შვიდ პროკურორთან და ოთხ ფოკუს ჯგუფთან კერძო, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და იურიდიული დახმარების სამსახურის იურისტებთან.
მთლიანობაში, პროკურორები და მოსამართლეები ყველაზე პოზიტიურ შეხედულებებს აფიქსირებდნენ. ადვოკატთა და განსაკუთრებით არასამთავრობო ორგანიზაციების იურისტების შეფასებები ზოგადად ნაკლებად პოზიტიური იყო პროკურორებისა და მოსამართლეების შეფასებებთან შედარებით.
CRRC-საქართველოს მკვლევარი მარიამ კობალაძე წარმოგიდგენთ PROLoG ანგარიშის ძირითად მიგნებებს ფრონტლაინ საქართველოს კლუბში, თბილისში, 2016 წლის 11 ივლისს. ფოტო მარიამ სიხარულიძის.
მოხსენების ძირითადი დასკვნები წარმოდგენილია ქვემოთ.
ბალანსი მხარეებს შორის კანონსა და პრაქტიკაში
- რაც შეეხება სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ სამართალს, ყველა იურიდიული პროფესიონალის უმრავლესობა აფასებს, რომ მხარეებს შორის ბალანსი მსგავსია როგორც სამართალში, ასევე პრაქტიკაში, მაგრამ უფრო მეტი იურისტი ამბობს, რომ არ არსებობს თანასწორობა არც კანონში და არც პრაქტიკაში;
- რაც შეეხება სისხლის სამართლის კანონმდებლობას, მოსამართლეთა და პროკურორთა უმრავლესობა მხარეებს შორის ბალანსს მსგავსად აფასებს როგორც კანონით, ასევე პრაქტიკაში, მაგრამ ადვოკატთა ნახევარზე ნაკლები ეთანხმება ამ შეფასებას.
მოქალაქეთა მართლმსაჯულების სისტემით სარგებლობის უნარი
- არასამთავრობო ორგანიზაციების იურისტები უფრო ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ ლგბტ თემი დარელიგიური უმცირესობები არის ის ჯგუფები, რომლებსაც სასამართლო და პროკურატურა არ ექცევა სამართლიანად ან თანაბრად, სხვა სოციალურ ჯგუფებთან შედარებით. თუმცა, სხვა იურიდიული პროფესიონალების უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ყველა ჯგუფს ეპყრობოდნენ ძირითადად ან სრულად სამართლიანად/თანაბრად;
- სხვა იურიდიულ პროფესიონალებთან შედარებით, არასამთავრობო ორგანიზაციების იურისტები ნაკლებად ფიქრობენ, რომ ყველა სოციალური ჯგუფის წარმომადგენლებს სასამართლო და პროკურატურა სამართლიანად ან თანაბრად ეპყრობა;
- ბევრი იურიდიული პროფესიონალი თვლის, რომ პოლიცია ნაკლებად ეფექტურია, ვიდრე სხვა იურიდიული ინსტიტუტები. ზოგიერთმა პროკურორმაც კი, რომლებიც, მთლიანობაში, ძალიან დადებითად აფასებენ მართლმსაჯულების ინსტიტუტებს, მოითხოვეს პოლიციის რეფორმა.
იურიდიული განათლების ხარისხი
- პროკურორები კვლავ ყველაზე დადებითად აფასებდნენ იურიდიული განათლების ხარისხს საქართველოში, ნახევარზე ოდნავ მეტმა დადებითი შეფასება მისცა. მოსამართლეთა და ადვოკატთა უმრავლესობამ ვერ შეაფასა იურიდიული განათლება, ვერც თეორიული, ვერც პრაქტიკული.
მართლმსაჯულების სისტემის ინსტიტუტების საქმიანობა
- იურიდიული პროფესიონალების უმრავლესობა მიიჩნევს, რომ მართლმსაჯულების სისტემის უმეტესი ინსტიტუტების საქმიანობა ძირითადად გამჭვირვალეა, მაგრამ იურისტები (კერძო, არასამთავრობო ორგანიზაციები და იურიდიული დახმარების სამსახური) ამ ინსტიტუტების გამჭვირვალობასა და საქმიანობას უფრო მკაცრად აფასებენ, ვიდრე მოსამართლეები და პროკურორები;
- თითქმის ყველა იურიდიული პროფესიონალი თანხმდება, რომ სწრაფი სასამართლო პროცესის არარსებობა არის სასამართლო პროცესის შემაფერხებელი, რომელიც ძირითადად გამოწვეულია მოსამართლეთა დეფიციტით და სასამართლოს გარეთ დავის ალტერნატიული გადაწყვეტის არარსებობით;
- სასამართლოებში საქმეების მაღალი დატვირთვა განიხილებოდა, როგორც ძირითადი საკითხი, რომელიც უარყოფით გავლენას ახდენს სამართლებრივი გადაწყვეტილებების სიჩქარეზე, ხარისხზე და უზენაესი სასამართლოს შემთხვევაში, ერთგვაროვნებაზე.
საბაზისო კვლევის სრული ანგარიში ხელმისაწვდომია აქ.
